వరవీణా మృదు పాణి ఎవరు?

రంగనాయకి (శ్రీరంగం)

కర్ణాటక సంగీతం నేర్చుకున్న (కుంటున్న) విద్యార్థులు అందరు 'మోహన' రాగం లోని "వరవీణా మృదుపాణి" గీతం తప్పని సరిగా నేర్చుకుంటారు. ఇది శ్రీ పురందర దాస రచన. కర్ణాటక సంగీతానికి 'మాయా మాళవ గౌళ' రాగాన్ని మౌలిక రాగంగా తీసుకుని సరళీ, జంట స్వరాల తో ప్రారంభించి అలంకారాలు, పిళ్ళారి గీతాలు మొదలయిన వాటిని పాఠ్య అంశాలు గా క్రమ పరచి అపారమైన సేవ చేసిన ఈ   మహానుభావుడు "కర్ణాటక సంగీత పితామహుడు" అని జగద్విదితము. 
      అయితే నాకు ఎప్పుడూ ఒక సందేహం ఉండేది. ఈ గీతం 'సరస్వతి' గురించా? లేక 'లక్ష్మి' గురించా? అని. ఎందుకంటే వీణ ఉండేది సరస్వతి కి కదా! అందుకే 'వీణాపాణి' అన్నారు. అంతే కాకుండా గీతం చివరలో 'జయవాణి' అని ముగిస్తారు. కాని, గీతంలో స్తుతించే దేవిని 'రంగ నాయకి' అని అభివర్ణిస్తారు. అంటే శ్రీ రంగనాథుని పత్ని అయిన శ్రీ మహాలక్ష్మి.  లక్ష్మీ శ్లోకం లో కూడా "శ్రీ రంగ ధామేశ్వరీం దాసీ భూత సమస్త దేవ వనితాం" అని వర్ణన ఉంది. ఈ గీతాన్ని దాని అర్థాన్ని పరిశీలిద్దాం.

రాగం: మోహన
తాళం: రూపక    

వరవీణా మృదుపాణి వనరుహ లోచను రాణి

సురుచిర బంభరవేణి సురనుత కల్యాణి

నిరుపమ శుభగుణలోల నిరత జయాప్రదశీల

వరదాప్రియ రంగనాయకి వాంఛిత ఫలదాయకి

సరసీజాసన జనని జయ జయ జయ జయవాణి 

ప్రతి పదార్థము:
వరవీణ = వరము గా గలిగిన వీణ; మృదు = సున్నితమైన; పాణి = చేతులు (దాల్చి); వనరుహ = [వన = వనము/నీరు + రుహ = పుట్టిన] పద్మం; లోచను (నయనాలు/కళ్ళు); రాణి (రాణి); సురుచిర = వంకీలు తిరిగిన; బంభర = తుమ్మెదల వంటి; వేణి = కురులు; సుర = దేవతలచే; నుత = స్తుతించబడ్డ; కల్యాణి = శుభ గుణములు కలది; నిరుపమ = (ఉపమ = సామ్యం; నిరుపమ = సామ్యం లేని); శుభ = మంచి; గుణ = లక్షణాలు; లోల = కలిగినది (స్త్రీ); నిరత = ఎల్లప్పుడూ;  జయ = విజయమును; ప్రద = ప్రసాదించే; శీల = స్త్రీ; వరద = వరములిచ్చు అంటే విష్ణువు; ప్రియ = ఇష్టసఖియైన; రంగనాయకి = శ్రీ రంగనాథుని సతి అయిన లక్ష్మీ దేవి; వాంఛిత = కోరిన; ఫల = ఫలములు; దాయకి = ఇచ్చునది (స్త్రీ);  సరసీజాసన = [(సరసిజ + ఆసన; సరసిజ = సరసులో పుట్టినది, పద్మం; పద్మం ఆసనంగా గలవాడు అంటే బ్రహ్మ; జనని = తల్లి;  బ్రహ్మ తల్లి అంటే లక్ష్మి;  జయ = విజయము; వాణి = వాక్కు గలది. 

తాత్పర్యము: వర వీణను తన మృదువైన చేతుల దాల్చిన పద్మలోచనుని (విష్ణుని) రాణియై, తుమ్మెదల వంటి వంపులు తిరిగిన కురులు గలిగి, దేవతలచే స్తుతించ బడిన, శుభ గుణములు గలది, సామ్యం లేని మంచి లక్షణాలు గలిగి, ఎల్లప్పుడూ విజయాన్ని ప్రసాదించే స్త్రీ, వరదుని (విష్ణుని) ఇష్ట సఖియైన రంగనాయకి (శ్రీ రంగని పత్ని) అయి భక్తులు కోరిన కోర్కెలు తీర్చే బ్రహ్మకు తల్లి అయిన లక్ష్మీ దేవి జయాన్ని ప్రసాదించు గాక!  

      శ్రీ రంగం లోని రంగనాయకి చిత్రం ఈ బ్లాగులో ఇవ్వడమైనది. తమిళం లో అలమేలు మంగను 'తాయారు' అని వేంకటేశుని 'పెరుమాళ్' అని అంటారు. 
      ఆ విధంగా ఈ శ్లోకం శ్రీ లక్ష్మీ దేవిని స్తుతించేది అయినా, వరవీణ, జయవాణి పదాలకు లక్ష్మికి గల సంబంధం నాకు అర్థం కాలేదు. మీకు తెలిస్తే చెప్పగలరు.